Peeter Verhasselt


Peeter Verhasselt, Hoofdman van de Gilde ten tijde van de stichting in 1541
van de hand van Frans Van Rossem
 

De persoon
Peeter Verhasselt is de zoon van rijke boeren die het Hof Ter Cleye in eigendom hadden en uitbaatten.  De abt van Affligem had  het “begevingsrecht” van de parochie van Mazenzele. Hij moest dus de toestemming geven voor de aanstelling van een pastoor. Het ambt werd gekocht voor 16 Rijnsgulden (ongeveer de waarde van 5 varkens) per jaar van zijn voorganger Jan vander Jeucht en nadien werd Peeter in 1538 priester gewijd, zeer waarschijnlijk door de abt van Affligem, tevens bisschop van Doornik, in de Benedictijnerabdij te St Ghislain, Bergen. In 1557 kocht hij zich een rijkere parochie te Mollem en liet zijn zaak te Mazenzele over aan zijn jongere broer Cornelius.
Zijn beroepen en bezigheden.
Aangezien hij voor zijn ambt had betaald moest het ook de prijs opbrengen. De pastoor ('prochiaen' genoemd), deed toen wat wij nu nog van hem verwachten: geestelijke bijstand verlenen, voornamelijk op cruciale momenten: geboorte, trouw, overlijden. Daarvoor werd hij betaald. De pastoor was (en is nu ook nog) een kleine zelfstandige op zijn parochie, zoals de bisschop een zelfstandige is van zijn bisdom en de paus een zelfstandige is van de het bisdom Rome. Elk moet zien dat hij toekomt. En de inkomsten worden van beneden naar boven opgestroomd. De pastoor moet verdelen tussen een veelvoud van kerkelijke (en toen ook wereldlijke) ontvangers boven hem: de abt, de feodale heren, de Heilige Stoel, en dan nog voor de armen. Wie betaalde dat in de eerste plaats? De boeren en neringdoeners betaalden een 10de van al hun opbrengsten aan de pastoor en die zorgde voor de verdeling. Die rekeningen schreef pastoor Peeter Verhasselt op in zijn Manuaal.
Hij zich liet zich ook betalen als onderwijzer, belastingambtenaar, notaris, rentmeester. Daarbij was hij ook boer en eigenaar van onroerende goederen. Peeter Verhasselt was een man die het reilen en zeilen in Mazenzele en omstreken bepaalde. Hij hield zijn rekeningen bij en dat was blijkbaar nodig. Talrijk zijn de aantekeningen van de boerkes die hun pacht niet op tijd betaalden. Voorts verschijnt hij ook als eiser voor de rechtbank voor hopstaken en voor een schuldbrief. Hij wordt vermeld bij een twist tussen zijn twee meiden te Mollen en zijn tussenkomst om een geschil te beslechten op het einde van zijn leven is een laatste vermelding in een officieel document.
Het Manuaal van Peeter Verhasselt: een uniek document waarvan de betekenis Mazenzele ver overstijgt
Geschiedkundige situering 
Op zich is het ongewoon dat een zo omstandig document uit een dergelijke kleine gemeenschap werd opgesteld en dat het bovendien overgeleverd werd.
Geschiedkundig uitzonderlijke meerwaarden.
Daarnaast bevat het manuaal geschiedkundig nieuwe informatie die voorheen niet bekend was. Het gaat om twee uitzonderlijke meerwaarden.
Ten eerste, de periode van ontstaan van de nieuwjaarspreken met symbolische gaven.  In dergelijke preek deelt de pastoor bijvoorbeeld witten duiven uit aan de gelovigen,  symbool voor zuiverheid en trouw.  Tot hiertoe werd aangenomen, op basis van bewaarde voorbeelden, dat dergelijke preken tot de 17de en 18de eeuwen beperkt waren. Op basis van het Manuaal is nu bewezen dat Peeter Verhasselt dit soort preek al hield midden 16de eeuw.  
Ten tweede, aan de zeldzame toneelstukken met clausen wordt via het manuaal een uniek exemplaar uit de Zuidelijke Nederlanden toegevoegd.   Een toneelstuk onder vorm van clausen slaat op de wijze van schrijven van een toneelstuk. Nu worden toneelstukken voluit geschreven voor alle rollen. Bij clausen wordt de rol van iedere deelnemer apart geschreven, maar dan zo dat telkens de laatste woorden van de andere speler hernomen worden (zodat de speler weet wanneer hij moet invallen) en dan volgt alleen de eigen rol. Deze specifieke vorm om een toneelstuk te schrijven heet “clausen”.   Zo waren er in ons taalgebied slechts zes spelen bekend en ze komen allen uit het Noorden. De clausen uit het Manuaal zijn uniek voor de Zuidelijke Nederlanden.   In het manuaal komen er rollen voor van enige spelers die allen in een toneelstuk optreden. Het gehele toneelstuk is jammer genoeg niet aanwezig
 

Bron: Flor De Smedt 'Het Manuaal van Peeter Verhasselt" uitgegeven in 2000 door de Heemkring Ascania Asse en de Heemkring Opwijk-Mazenzele.
 

Geschiedenis > Peeter Verhasselt